Democratische stad

De PVDA ijvert ervoor dat een bindend referendum wordt gehouden als 500 Turnhoutenaren dat vragen. Bij een referendum kan elke Turnhoutenaar antwoord geven op een bestuursvraag. De initiatiefnemers van zo’n volksraadpleging bepalen daarbij de vraagstelling en er is geen hoge opkomstdrempel.

Referenda dwingen politici tot de gezonde reflex om hun politieke keuzes direct aan de bevolking te verantwoorden. Maar misschien is de belangrijkste winst wel dat het publieke debat voor iedereen opengesteld wordt. De democratie krijgt adem en treedt buiten de muren van de gemeenteraad. De discussie gaat spelen in de wijken, bij de bakker en de kapper. Op de dag van het referendum bepalen we heel praktisch: deze richting gaat het beleid uit. Het bindend karakter ervan moet ervoor zorgen dat het referendum werkelijk een stap is naar democratie. 

De stad moet ook zelf initiatief nemen om de bevolking actief te informeren en te betrekken bij het beleid. We voeren geen nieuwe projecten door zonder echte inspraak van de bevolking. De voorbije jaren hebben buurtbewoners vaak jaren actie moeten voeren voor ze gehoord werden, laat staan dat naar hen geluisterd werd. Bij grote bouwprojecten in onze stad is het eerst de projectontwikkelaar die bepaalt en dan komt er (in het beste geval) een “informatievergadering”, waar dan meegedeeld wordt wat al beslist is. Dat moet radicaal anders: eerst bekijken we met buurtbewoners en belanghebbenden hoe we een straat of wijk gaan herinrichten. Binnen dat kader moet de ontwikkelaar een voorstel uitwerken. 

Een sterk middenveld is belangrijk voor deze democratie-van-onderuit, omdat het allerlei groepen betrekt, omdat het mensen versterkt, omdat er kennis samengebald zit… Een brede en diepe democratie kan niet zonder een goed ontwikkeld middenveld. Van actiegroepen tot vakbonden, van vrouwenorganisaties tot buurt- en natuurverenigingen: zij zijn een essentiële schakel in het democratische proces. Ze vormen de buik van de samenleving waar het debat wordt georganiseerd en mensen samenkomen. Ze kunnen mee de agenda bepalen en meningen helpen vormen. De stad moet dit middenveld zo goed mogelijk ondersteunen.

Inspraak en participatie beginnen met communicatie en informatie bestemd voor alle inwoners van de stad. Als die ontbreken, kan je onmogelijk iedereen betrekken. Voor alle inwoners moet er de garantie zijn dat ze toegang hebben tot de info over het reilen en zeilen van de stad. Die garantie is er vandaag totaal niet. Probeer maar eens iets terug te vinden op de stedelijke website! Die moet stevig onder handen worden genomen en voor iedereen bruikbaar en duidelijk zijn. Daarnaast zetten we in op gratis wifi op alle drukke plekken in de stad. Dat is noodzakelijk als we iedereen toegang willen geven tot informatie. 

De technische mogelijkheden om iedereen te raadplegen en te betrekken, zijn vandaag eindeloos veel groter dan vroeger. Met de sociale media en de smartphone volstaat een druk op een knop om je mening te geven. Als open source publieke stadsplatformen alle info bijeenbrengen, is interactie mogelijk. Die platformen moeten voor iedereen toegankelijk zijn. Ze horen in handen van de gemeenschap thuis, niet in handen van een of ander privébedrijf dat vroeg of laat informatie kan achterhouden of alleen tegen betaling vrijgeven.

Het zou voor zich moeten spreken dat het stadsbestuur de gemeenteraad ernstig neemt. Dat het stadsbestuur niet alle beslissingen al op voorhand neemt, de pers inlicht… In de gemeenteraad moeten we het echte debat organiseren, waarin werkelijk over keuzes wordt gediscussieerd.

Adviezen van de verschillende adviesraden, van senioren- of jeugdraden enzovoort moeten ernstig genomen worden. Wanneer de gemeenteraad zaken behandelt die betrekking hebben op bepaalde wijken of op bepaalde groepen, dan moeten de betrokken burgers uitgenodigd worden. We pleiten ook voor een ‘vragenuurtje’ waarbij burgers en actiecomités met vragen en voorstellen voor de dag kunnen komen.

Wij willen volledige openbaarheid. Alleen wel bepaalde dossiers, specifieke en concrete bedreiging van de openbare veiligheid en individuele personeelsdossiers kunnen daar buiten vallen. Maar alle contracten tussen de stad en privéfirma’s, alle overige dossiers en besluiten, moeten openbaar en eenvoudig te raadplegen zijn. Informatie achterhouden maakt het democratische debat kapot.

Meer en meer ontstaat een zorgwekkende cultuur van verwevenheid tussen vastgoedbaronnen, financiële holdings en speculanten en de politieke wereld. Een cultuur die stedelijke ruimte en publieke diensten verpatst. Een cultuur die schijnbaar het zonlicht niet kan verdragen.

Wij moeten ons daarbuiten houden. En we moeten er ook iets aan doen. Dat is al meer dan anderhalf jaar de essentie van de voorstellen van de PVDA, sinds de publicatie van het boek Graailand van Peter Mertens.

Transparantie komt niet vanzelf. Daarom richten we een Bureau voor Transparantie en Goed Bestuur op, naar het voorbeeld van Barcelona. Het Barcelonés Oficina para la Transparencia y las Buenas Prácticas telt 56 personeelsleden die ervoor zorgen dat het beheer van publieke fondsen volledig wettelijk gebeurt. Een ‘ethische brievenbus’, buzón ético in het Spaans, staat ter beschikking van ambtenaren en inwoners die misbruik en corruptie willen aanklagen. Het bureau licht de contracten van de stad door om te kijken of er onregelmatigheden zijn, om te controleren of er niet met sociale dumping gewerkt wordt en om te zien of er geen contracten zijn afgesloten met firma’s die filialen hebben in belastingparadijzen.

Wij willen een bureau dat het beheer van publieke fondsen van de stad controleert, dat corruptie hard aanpakt en belangenconflicten uitsluit, dat de klokkenluiders beschermt en waar de stadsambtenaren en burgers terechtkunnen voor klachten. Want transparantie heeft controle nodig.

De stad is een publiek gegeven en wordt met publieke middelen gefinancierd. De stad is de plaats waar mensen samen leven, wonen, werken, zich bewegen en ontspannen. Het is de plaats waar de behoeften van de mensen centraal moeten staan. En dat is iets helemaal anders dan de belangen van de projectontwikkelaars, financiële holdings en speculanten.

Het Bureau voor Transparantie en Goed Bestuur heeft de opdracht alles op tafel te leggen. Het is hoog tijd dat de Turnhoutenaar zicht krijgt op alles wat speelt bij het toekennen van prestigeprojecten aan privébedrijven en projectontwikkelaars.

Er moet een afkoelingsperiode zijn tussen elk openbaar en privaat mandaat, in beide richtingen. Anders kan er mogelijk belangenvermenging ontstaan als je de publieke belangen moet verdedigen als gemeenteraadslid of schepen voor Turnhout en tegelijk de private belangen van een holding als bestuurder ervan.

Verplichte bekendmaking van alle mandaten bij politici (openbaar en privé), dat is zoals het in Zweden gebeurt. Daar verplicht de wet alle beslissingen, officiële communicatie en wetgevingsprocessen openbaar te maken. Het vermogen en de verloning van politici zijn er openbaar. De Zweden zijn trots op hun ‘offentlighetsprincip’, hun openbaarheidsprincipe. Ze hebben er terecht aan vastgehouden, ook bij hun toetreding tot de Europese Unie.

Vergelijk het Zweedse openbaarheidsprincipe met de huiver in Vlaanderen om de kaarten op tafel te leggen. Wie van de graaicultuur af wil, zal ook van de geheimhoudingscultuur af moeten. Dat geldt zowel voor de verloning van politici, als voor alle democratische besluitvorming. Wij willen dat ook de vergoedingen van de topambtenaren van de Turnhoutse gemeentebedrijven publiek gemaakt worden via het openbaarheidsbeleid. En wij willen dat hun salaris gemotiveerd wordt. Onverantwoorde uitgaven schroeven we terug.

De intercommunales van weleer – maatschappijen van openbaar nut, nutsvoorzieningen die zorgden voor water, stroom, verwarming en afvalophaling – zijn veranderd in bureaucratische holdings die helemaal vervreemd zijn van de bevolking en waar zaakjes achter de schermen geregeld worden in een sfeer van ons kent ons en wie doet ons wat. Nutsvoorzieningen zijn echter geen beleggingsclub. En met belastinggeld moet niet gespeculeerd worden.

Laten we het debat starten over nieuwe burgersbedrijven, aangepast aan de eenentwintigste eeuw. Stadsregionale bedrijven en intergemeentelijke samenwerkingen die publiek, transparant en democratisch zijn, en die streng gecontroleerd worden. Een investering ook in sociale, duurzame en nuttige dienstverlening.

We stellen voor om de ingewikkelde intercommunale structuren te vervangen door stadsregionale nutsbedrijven op maat van de stad en de mensen. Wij willen weer een volwaardige publieke dienstverlening: voor betaalbare huisvesting, afvalophaling, kinderopvang, onderwijs, watervoorziening en de productie en levering van honderd procent groene, betaalbare stroom. Daarom moeten we het vermarkten van sectoren als zorg en energie weigeren. Zorg en energie horen niet in de handen van privébedrijven. We leggen de focus op wat echt belangrijk is. Wat voor de hele samenleving van cruciaal belang is, verpatsen we niet aan de vrije markt.

In onze visie moeten nieuwe stadsregionale bedrijven transparant en democratisch werken, als moderne burgersbedrijven van en voor de bevolking, onder rechtstreekse democratische controle. Met een raad van bestuur die niet is samengesteld uit enkel beroepspolitici, gepensioneerde kabinetschefs en geroutineerde dealmakers van de machtspartijen. Wij pleiten voor verkozen raden van bestuur, met gemeenteraadsleden, niet alleen van de meerderheid, maar ook van de oppositie, met vertegenwoordigers van gebruikersorganisaties en van het middenveld en met rechtstreeks verkozen burgers. Zodat elk engagement in de samenleving een meerwaarde kan opleveren voor die stadsregionale bedrijven: betrokken burgers, specialisten in ethisch beleggen, dossierkenners, mensen met een passie voor de stad en voor de publieke dienstverlening. Zo maken we het debat mogelijk en blijven geen potjes toegedekt.